ندای سبز آزادی ـ رم ـ مصطفی خسروی: کمتر کسی تصور می کرد دود سفیدی که غروب چهارشنبه ی گذشته، ۲۳ اسفندماه (۱۳مارچ) بر فراز نمازخانه سیستین چپل دیده شد، خبر از انتخاب پاپی دهد که در رفتار و کردار با گذشتگان خود تفاوتی‌های بسیاری دارد.

اما با حضور خورخه ماریو برگولیو سراسقف اعظم کلیسای آرژانتین بر روی بالکن کلیسای واتیکان، مردم جهان با چهره‌ای مواجه شدند که گرچه پیش از آن چندان شناخته شده نبود، اما انتظار می رود با رویکرد و منش خود تغییرات چشم گیری در واتیکان رقم بزند.

کاردینال ماریو برگولیو نخستین کاردینال از آمریکای لاتین است که توانسته به مقام رهبری در جهان کاتولیک برسد. او از قاره ای می آید که حدود ۴۳ درصد جمعیت یک میلیارد و دویست میلیونی کاتولیک های جهان را در خود جای داده است؛ اما در سالهای اخیر موجی از پروتستانتیزم این قاره را فرا گرفته و روز به روز خطر کاهش پیروان مذهب کاتولیک در آنجا بیشتر احساس می شود.

اولین سنت شکنی‌های برگولیو

بعد از اینکه جان لویس توران، کاردینال ۷۰ ساله فرانسوی بر روی بالکن واتیکان آمد و با بیان جمله معروف هبموس پپم نام برگولیو را به عنوان پاپ جدید و با لقب پاپ فرانچسکو اعلام کرد، بسیاری از حاضران در میدان سن پیترو شهر رم، از این لقب انتخابی متعجب و حیرت زده گشتند، چرا که برگولیو پیرو مکتب یسوعی است و فرانچسکو سر سلسله مکتب فرانچسکانی محسوب می شود و مهمتر اینکه هیچ یک از پاپ‌های پیشین نام فرانچسکو را بر خود ننهاده بودند.

اهمیت این نام گذاری زمانی مشخص می شود که به یاد بیاوریم فرانچسکو که بود؛ کشیشی از روستای اسیزی در مرکز ایتالیا که تمام زندگی خود را وقف فقرا کرد و دارایی‌ها و ثروت خانوادگی‌اش را در بین مردم تهی دست تقسیم کرد، فرانچسکو درست زمانی که کلیسای کاتولیک صاحب قدرت و ثروتی بلامنازع در اروپا بود ساده زیستی و همنشینی با فقرا را پیش گرفت و نهاد کلیسا را به چالش کشید تا آنجا که بسیاری از کاردینال‌های ثروتمند زمانه‌اش با او به مخالفت پرداختند. گرچه کاتولیک‌ها پس از مرگ فرانچسکو او را قدیس نامیدند اما او پایه گذار مکتبی شد که قرن هاست پیروان آن در جهان کاتولیک به ساده زیستی و ساده پوشی مشهورند، امری که چندان با منش کلیسای واتیکان تا امروز سازگار نبوده است.

پاپ فرانچسکو اما دیروز ، شنبه در بین خبرنگاران پرده از راز این نام گذاری برداشت؛ او گفت: بعد از انتخابات، بسیاری به من گفتند برای این که یک اصلاح طلب واقعی باشی، نامت را آدریانو بگذار و عده‌ای هم گفتند برای انتقام گیری از کلمنته چهاردم نامت را کلمنته بگذار (کلمنته چهاردهم انجمن یسوعی‌ها و قوانین آنها را منع کرد بود).
او در ادامه و با لحنی آمیخته به طنزگفت: من با خودم گفت برای چه؟ آخر این چه کاری است. زمانی که رای گیری به نقطه خطرناکی رسیده بود دوست عزیزم کاردینال کلودیو هومس (کاردینال برزیلی) به من آرامش داد و زمانی که آرای من از دو سوم گذشت او مرا در آغوش گرفت و بوسید و به من گفت که فقرا را فراموش نکنید! ... بلافاصله به فقرا فکر کردم و به یاد فرانچسکو از اسیزی افتادم و اینگونه شد که نام فرانچسکو را برای خود انتخاب نمودم.

فرانچسکو: کلیسای فقیر برای مردم فقیر

هنگامی که برگولیو بر روی بالکن واتیکان ظاهر شد، اولین جملات خود را با لبخند و تبسم و البته کمی مزاح آغاز کرد. او گفت که کاردینال‌ها او را از ته دنیا (آرژانتین) برای اسقفی کلیسای واتیکان آورده اند و این گفته او با خنده و تشویق حضار همراه شد. او روز گذشته نیز در ملاقات خود با روزنامه نگاران بارها و بارها با کلمات و جملات خود همگان را به وجد آورد، به خصوص آنجا که از روزنامه نگاران برای کارهای‌شان در طول چند روز گذشته تشکر کرد و گفت حالا کاری کردید؟ شاید بتوان او را یکی از شوخ طبع‌ترین و بشاش‌ترین رهبران کلیسای واتیکان دانست.

فرانچسکو در اولین جملات خود از مردم تقاضایی کرد که تا این لحظه بی‌سابقه بود؛ او پیش از هر چیز از مردم خواست تا برایش دعا کنند تا بتواند از عهده این مسئولیت سنگین برآید و سپس در مقابل جمعیتی که در سکوت برایش دعا می کردند سر خم کرد.

پاپ فرانچسکو در یکی از مهمترین تصمیمات خود در ساعات ابتدایی انتخاباش اعلام کرد که نیازی به انگشتری طلا ندارد و انگشترش می بایست از جنس دیگر فلزات باشد، انگشتری پاپ در واقع حکم مهر مخصوص او را نیز دارد. این تصمیم او بازتاب گسترده‌ای در میان مردم ایتالیا داشته است. وی همچنین در سخنان خود با روزنامه نگاران، نوع نگاهش را به کلیسا این گونه تبیین کرد: «به تبعیت از فرانچسکو قدیس اهل اسیزی، کلیسای فقیر برای مردم فقیر!»
این نوع نگاه نشان می دهد که او راه سختی در پیش دارد و هنوز مشخص نیست چگونه می خواهد کلیسای واتیکان را که کماکان نمادی است از ثروت و قدرت روحانیون کاتولیک به کلیسایی ویژه فقرا و نیازمندان تبدیل کند.
سر اسقف اعظم رم همچنین به ارائه تصویری متفاوت از کلیسا برای مطبوعات پرداخت و گفت کلیسا وجود دارد برای برقراری ارتباط میان حقیقت، زیبایی و خوبی.

یکی دیگر از رفتارهای خرق عادت برگولیو در این روزها کاهش تعداد محافظان پاپ بود، شنیده شده که در مواجهه با مخالفت نیروهای امنیتی گفته است: «آخر چه کسی با من کار دارد!؟»

زندگی نامه ی برگولیو

خوزه ماریو متولد ۱۷دسامبر ۱۹۳۶ در بوینس آیرس آرژانتین و از خانواده‌ای با پنج فرزند، پدرش کارگر بود و مادرش خانه دار.

در جوانی به تحصیل شیمی پرداخته و تا مقطع کارشناسی ارشد در این رشته پیش رفته اما پس از آن به مدارس علوم دینی می رود.

خوزه ماریو مسلط به سه زبان ایتالیایی، اسپانیایی و آلمانی است. در سال ۱۹۵۸ به جامعه یسوعی‌ها (جزوئیسم یکی از مکاتب عالم کاتولیک است و از مترقی‌ترین فرقه‌های این مذهب به شمار می رود) وارد شد. سپس لیسانس فلسفه را از کالج ماکسیمو سن خوزه در سن میگوئل دریافت کرد و پس از آن به تدریس ادبیات و روانشناسی در بوئنوس آیرس پرداخت. وی در سال ۱۹۶۹ توسط سراسقف رامون خوزه کاستلانو به مقام کشیشی نائل آمد و پس از آن به تدریس و مطالعه در فلسفه و الهیات ادامه داد تا به مقام استادی الهیات دست یافت. او برای رساله دکترای خود به آلمان رفت و پس از آن با عنوان رهبر معنوی به کوردوبا بازگشت.

خوزه ماریو در ماه ژوئن ۱۹۹۲ به عنوان دستیار اسقف بوینوس آیرس پذیرفته شد و در تاریخ ۲۸فوریه ۱۹۹۸ مقام سراسقفی بوئنوس آیرس و نماینده و مسئول کلیسای کاتولیک شرقی در آرژانتین شد. او در ۲۱ فوریه ۲۰۰۱ از سوی پاپ ژان پل دوم به عضویت در کالج کاردینال‌ها درآمد و از آن پس کاردینال برگولیو نام گرفت.

او پیش از آنکه وارد دنیای کاتولیک شود با دختری به نام امیلیا دوست بود، امیلیا ساعتی بعد از انتخاب برگولیو به عنوان پاپ، در محاصره خبرنگاران به بیان خاطراتی از آن سالها پرداخت؛ امیلیا به خبرنگاران گفت: ما بچه بودیم، او به من نامه داد، عشق مان ساده بود به من گفته بود اگر با تو ازدواج نکنم، کشیش می شوم! من هرگز چیز بدی از او ندیدم، در نامه مزبور طرح خانه کوچک سفیدی را کشیده بود، پدرم مرا بسیار سرزنش کرد و از رفتار جسورانه برگولیو به شدت ناراخت شده بود، حتی مادرم هم این نامه عاشقانه را خوب ندانست و پاره‌اش کرد.

پاپ فرانچسکو علاقه زیادی به رقص تانگو دارد و می گوید از جوانی تانگو می رقصیدم و با گروهی از دوستان به کلوب های تانگو می رفتم. او همچنین علاقه زیادی به فوتبال دارد و عضو کانون هواداران باشگان اتلتیکو سن لورنزو آرژانتین است.

برگولیو در مدتی که سراسقف آرژانتین بود برای اقامت ترجیح داد به جای کاخ سراسقف، در آپارتمان کوچک خود زندگی کند، محافظین و نگهابانانش را مرخص کرد و به جای ماشین ضدگلوله، با مترو و اتوبوس و در بین مردم و با مردم تردد می کرد.

آینده واتیکان در عصر فرانچسکو

به نظر می رسد انتخاب فرانچسکو به عنوان رهبر کاتولیک های جهان انتخاب حساب شده و هوشمندانه ای بوده است. او انسانی است با چهره ای متفاوت، گرچه مسن، اما بشاش و پر انرژی و حالا که نام فرانچسکو را انتخاب کرده باید دید آیا می تواند کلیسای مجلل واتیکان را به کلیسایی فقیر برای مردمان فقیر تبدیل کند یا او نیز کم کم به جرگه پیشکسوتان خویش می پیوندد؟ آنچه مسلم است پاپ فرانچسکو در زمینه باورها و اعتقادات دینی آنقدر اصول گراست که نمی توان از او انتظار تغییراتی شگرف در مسائلی همچون استفاده از کاندوم یا ازدواج همجنس گراها داشت، اما حداقل این انتظار وجود دارد که او بتواند ریشه فساد مالی را در واتیکان خشکانده و فکری به حال رسوایی های جنسی کشیش ها نماید.